zondag 17 maart 2024

Zeg maar Petrus

Een volk van priesters zult gij heten, zegt de eerste Petrusbrief. Je kunt daarover peinzen. We zullen ook wel moeten, want je kunt je niet permitteren belangrijke boodschappen te missen. Dat speelt op allerlei gebied. Als Poetins kernbom onderweg is (From Russia with love) moeten we die onderscheppen. Als iemand een beroep op je doet, moeten je oren openstaan. Als je een rekening moet betalen, moet je de mail lezen.

Priesters stellen we ons voor met de rug naar ons toe, armen in de lucht, pratend tegen God, ze waren onze speakers voor God. Later keerden ze zich naar ons toe en werden ze speakers van God naar ons. Ze legden Zijn boodschap uit.

Vannacht luisterde ik de podcast van de Volkskrant, De kamer van Klok, en dacht ik ineens: we zijn al een beetje het volk van priesters. Het volk heeft gesproken, maar wat bedoelt het? We hebben ergens vier snoeshanen neergezet die met elkaar de samenwerking verkennen. Die we vervolgens gaan interpreteren. Bij interpretatie denk je aan een greep, een God zegene de greep. Hier wordt interpretatie de uitvoering van een taak, een priesterlijk officium.

Ineens kwam een van de vier Volkskrant-interpreten met een Italiaanse krant op de proppen, la Repubblica. Die keek met ons mee en duidde de bewegingen van de partijleiders als schijnbewegingen. Niemand (behalve Caroline) heeft zin in samenwerking, maar ze mogen pas weg als ze de ander de schuld kunnen geven. Dus geeft niemand de ander aanleiding om de schuld te krijgen. Er is geen vertrouwen, toch de hoofdinzet van Kim Putters. Er is geen Geloof.

Als je meegaat met mijn interpretatie, hebben we een duiding gegeven van een podcast die zelf weer de politici duidt, die zelf weer de stem van het volk duiden. Ooit hebben we de soevereiniteit van God overgedragen op het volk, zegt de politieke theologie, zonder de structuur te wijzigen. Maar als je God goed hebt beluisterd, lees dus 1 Petrus 2, 9-10, dan werd dat priestervolk al in Gods boek aangekondigd. Met andere woorden, ook het volk zelf bestaat uit priesters, uitvoerders van heilige taken.

Hoezo geen geloof, hoezo dan geen vertrouwen? Is er nog hoop voor Kim Putters en voor ons?

We stellen ons priesters voor als uitvoerders van heilige taken. Ze slachten een stier om van God iets terug te krijgen. Ze stellen hun vertrouwen in God en in de godsdienst, het vertrouwen is gegeven met de taak, het uitvoeren van de taak en met het aanstellen van de uitvoerder. Zo bezien gaat het vertrouwen aan het werk vooraf, geloof komt voor het werk, het werk vloeit voort uit het geloof. Er is alom vertrouwen, alleen zien wij het niet.

Misschien bestaat ons offer, onze stier, in het programkabinet dat zeker taken gaat uitvoeren, maar door het parlement van links en rechts wordt toegeschreeuwd. Een voorbeeld meende ik de beluisteren in Piet Adema ('zeg maar Piet'), die op de radio vertelde dat hij met grote tegenzin minister was geworden. Toen hij zijn taken voor het LTO had uitgevoerd, liet Van der Tak hem op donderdag vallen, en een dag later viel ook nog de bijl over het hele kabinet.

Geen religie zonder offers, en uiteindelijk hebben we daarvoor de dieren.

GCSE Classics Myth and Religion: Roman Sacrifice Diagram | Quizlet


woensdag 21 februari 2024

De beste stuurlui

Het is fijn als we in het verhaal betrokken worden. Mooi als we de helden zijn, maar we willen ook wel een mindere rol spelen. Soms lijkt de verteller een buitenstaander, maar hij is de man met overzicht, de rechter, de regisseur. Moge hij soms buiten zijn boekje gaan, schreeuwend, tastend, we zijn toch een beetje blij als hij ons op het oog heeft.

Ik voel me gevleid als Daan Schuurmans naar mij kijkt. Hij loopt vooruit, langs iets, hij is half deelnemer, ineens staat hij tussen de lijken en blijft hij ons toespreken. Hij moet door de modder en het bloed, hij ziet al waar het op uit draait, de geschiedenis komt ergens vandaan en gaat ergens heen.

Dat niet alleen, de geschiedenis kijkt dus ook altijd opzij, en wel naar mij. Schuurmans oogballen zitten aan de kant, gedraaid naar mij, de mond blijft halfopen. Schalks, want er zijn verwikkelingen die ons verleiden tot een glimlach. Terloops, want geschiedenis is beweging. Beschouwelijk, want de geschiedenis is achteraf, dus in de toekomst, we geloven dat geschiedenis een wetenschap is met kracht, macht, betovering, spell, me vastnagelt op mijn plaats.

Friso is niet van de lijn Willem. Die was uitgestorven, immers geen mannelijke nakomelingen. In Friesland - vandaar Friso - groeit achterneef op, hij gaat de Nassaus redden, dragen naar de toekomst. Hij staat aan de zijlijn en heeft precies daardoor de toekomst in handen. Er is een vrouw in het spel, moeder Henriëtte Amalia, en eens in de zijlijn altijd in de zijlijn. En als het opzij me aankijkt, kijk ik de toekomst in het gezicht.



zaterdag 27 januari 2024

Onze verdeelde houding tegen het fascisme

Zei ik luciditeit, in de vorige blogs van deze serie? Daar moet ik toch nog eens ernstig over nadenken. Luciditeit heeft iets met licht te maken, je werpt licht op de zaak en verdraagt niet dat er nog ergens een rustig, schaduwrijk hoekje is waar iemand zich kan terugtrekken. Het vervelende van deze strategie is dat je raar genoeg die schaduwrijke hoekjes ook niet meer kunt zien.

Neem de formatie. Er heerst radiostilte. Maar het gaat dieper dan dat. Bij radiostilte kun je nog denken aan een gesloten plek die namens de transparantie is ingesteld. Wij, het volk, hebben een paar groepen aan het werk gezet en alles wat ze daar in hun landgoed bespreken doen ze namens ons. De diepere, nog onzichtbaardere laag daaronder gaat over de onuitgesproken spelregels van het fascisme.

Mijn geschiedenisleraar Van der Werf legde vroeger uit hoe Mussolini aantrekkelijk was door zijn nadruk op daadkracht. In de democratie wordt veel gepraat en zeker ook veel nagedacht, maar dat werkt slechts verlammend. De macht wordt buitenspel gezet door de macht zelf. Het wordt tijd dat de macht zichzelf serieus neemt, en dat kan alleen maar als ze zichzelf niet meer blokkeert. Daadkracht, dat is de essentie van de macht.

Het is de vraag of je hier nog wel kunt spreken van spelregels. Het is altijd mogelijk dat de leider met de tempoversnellingen het wint in de democratie en er met de macht vandoor gaat. Juist door de spelregels overboord te zetten. Je moet zelfs concluderen dat de fascistische leider op dit punt over de grootste luciditeit beschikt. Om iets te kunnen doen moet je iets doen, daar valt geen speld tussen te krijgen.

Als luciditeit dus een valkuil blijkt te zijn, is er dan nog wel een houding die we kunnen innemen tegen het fascisme? Moeten we niet zelfs vraagtekens zetten bij de hele aristotelische idee van houding, of mindset zoals het nu heet, alsof je je kunt voorbereiden op daden die kunnen opkomen doordat ze zich aan regels onttrekken?

Misschien kunnen we in deze situatie meer waardering opbrengen voor politiek als theater. Kijk hoe de PVV altijd pleitte voor afschaffing van het eigen risico, en hoe de oppositie daarop inspeelt door een voorstel daartoe in te dienen. Het lijkt een rationele strategie, maar die heeft zeker niet het effect dat de PVV overtuigd raakt. Fleur Agema beschuldigt de oppositie van toneelspelletjes. Zo kan ze de illusie in stand houden dat ze zelf serieus is. Erg diep of overtuigend hoeft die illusie niet te zijn. De kiezers zullen het de PVV ongetwijfeld vergeven als het eigen risico in stand blijft, de schuld kan worden afgewenteld op de andere partijen. Want die spelen alleen maar toneel.

Het getuigt zeker van macht als je zelf nauwelijks toneel hoeft te spelen en de anderen kunt wegzetten als toneelspelers. We moeten niet te snel zeggen dat Agema zelf de grootste toneelspeelster is. Ze kan terugvallen op een houding waarin er nooit verantwoording hoeft te worden afgelegd. Daarom maakt het in essentie weinig uit wat de PVV zegt. Daadkracht komt bij hen neer op het niet hoeven of willen nemen van verantwoordelijkheid.

De democratie kan dus niet volstaan met het verantwoordelijk stellen van de PVV voor zijn daden en voorstellen. Dat levert weinig op. Structureel wordt de democratie door het fascisme gedwongen tot een tweevoudige, verdeelde houding. Enerzijds is er de vertraging die optreedt doordat de democratie zichzelf bindt aan haar eigen regels. Dat maakt haar minder aantrekkelijk en zet haar op achterstand. Anderzijds betekent democratie het niet toelaten van antidemocratische krachten. Ze moet dus blijven streven naar macht en daarmee ook naar de daadkracht die haar buiten zichzelf kan brengen.

Is een verdeelde houding wel een houding? Als de verdeelde houding onvermijdelijk is, is deze vraag misschien wel een luxevraag. Niet dat de vraag daarmee ook betekenisloos wordt. Wat nu luxe is kan over een tijd misschien wel belangrijk worden. Wat nu toneelspel is, is enerzijds kwetsbaar voor ontmaskering, anderzijds grijpt het vooruit naar de situatie waarin zoiets als democratie weer mogelijk wordt als het fascisme zijn dodelijke werk heeft gedaan.

Je zou dit de toekomstgerichtheid of messiaanse kwaliteit van de democratie kunnen noemen. Je houdt vast aan een houding omdat je niet anders kunt en omdat je al vooruitkijkt naar een toekomst voorbij de fascistische daadkracht.

www.actionfiguren-shop.com | Benito Mussolini "El Duce" | Buy online

dinsdag 28 november 2023

Uitgaan van eigen kracht

Nou goed, ik zei dat ik luciditeit nastreefde (zie vorige blog). Dat was de dag voor de verkiezingen. Nu achteraf begrijp ik wat ik moet hebben bedoeld. Ik denk dat het een soort luciditeit is die zich verzet tegen wensdenken. Ah, het valt wel mee! Wilders heeft al zijn enge dingen al ingeleverd! Als hij premier wordt kan hij niets waarmaken van wat hij steeds belooft! Dat bedoel ik dus met wensdenken.

Je verplichten tot luciditeit draagt het gevaar in zich dat je afstand neemt van het grijs. Nu was ik een beetje onder de indruk van de Duitse filosoof Sloterdijk die zei dat politieke partijen wel grijs moeten worden om voor de massa (de grijze massa) aantrekkelijk te zijn (zie deze blog). Dat verklaart zeker wel waarom Wilders zijn kroonjuwelen moest inleveren. Je moet het grijs denken, zegt Sloterdijk, om filosoof te kunnen zijn. Even doorgetrokken naar de politiek: je moet de grijze massa aanspreken om te worden gekozen. Relatief onaantrekkelijk is de voorwaarde voor aantrekkelijk.

Wees niet bang, ik neem je niets af door dit soort dingen te zeggen. Ik beschouw alleen maar. Ook je spektakel neem ik je niet af. Je hebt gezegd dat je graag wil choqueren, me graag wil intimideren. Je hebt verder niet veel te bieden, maar die angst heb je teweeggebracht. Dat pakken ze je niet meer af! Ik zie ook de ironie, want zei jullie ex-vriend Baudet niet iets over die uil van Minerva? Ja, dat was nog toen hij dacht dat hij die uil was. Maar die uil was al lang langsgeweest. Het was een combinatie van Hedwig bij Harry Potter, de uil met de brief, en van de uil van Hegel die graag terugkijkt. Die uil is weer in slaap gesukkeld, we kijken liever niet meer terug, geen halfopen oog maar even de oogjes dicht, lieve Fabeltjeskinderen.

Luciditeit betekent dat je de oogjes open houdt, scherp kijkt bij het grijs. De aloude waakzaamheid, niet indommelen wanneer de fascisten hun slag slaan in Nacht und Nebel. Houden we ze tegen? Meestal wel, maar ze kijken heel goed en zien altijd dat ene moment wanneer we even waren ingedommeld. Er wordt nu gewezen naar Ruben Brekelmans, die in Elseviers (als ik het wel heb) de deur op een kier had gezet naar de fascisten. Vergis je niet, als er wordt beschuldigd delen we de roes met de overkant. Ik ben uit op iets anders, iets groters.

De drie erren, laten we dat geleg weer even oppakken (je weet, geleg kun je ook opvatten als gelig, de houding die ik nu op mijn bank inneem, die symbool staat voor alle zaken die ik onmogelijk kan oppakken, we laten zowat alles liggen). Regering: die was al zo lang uit zicht, wat weer de mogelijkheid opent om de regering te zien als misschien niet de grootste inzet, denk ook eens aan oppositie of aan de economie, de economie van geven en nemen, wat je allemaal inlevert wanneer je regeert. Rijkdom: hebben we de dingen ooit gehad? Als we de soorten der aarde allemaal willen redden, moeten we die dan niet eerst hebben? En kun je zoiets als de aarde ooit hebben? Ressentiment: als iedereen woedend is en niet meer open staat voor zelfkritiek of zelfcontrole, laat staan rationaliteit, houdt dat dan niet erkenning in van datgene waar die woede zich op richt? We konden zeker denken dat het de VVD was waartegen het ressentiment zich richtte, maar nu zien we steeds meer dat het socialisme het richtpunt is.

Alles trekt op tegen het socialisme, ook de VVD. Dat is al zowat een halve eeuw aan de gang, en zegt vast wel iets over de kracht van dat socialisme of communisme (ik zeg liever socialisme omdat het communisme tezeer besmet is door het stalinfascisme, maar ik bedoel wel degelijk communisme). Als de grote grijze massa het erover eens is dat Links de vijand is, of de te vermijden macht, dan moet Links nu subiet ophouden met twijfelen aan zichzelf, met zelfbeschuldiging, met nóg beter luisteren naar de rechtse schreeuwers.

Let wel, ik roep niet op tot strijd, ik luister alleen met een half oor naar die permanente oproep tot strijd die al zeker een halve eeuw onze politiek domineert, die misschien en hopelijk moe wordt van zijn eigen gedreun en van zijn zucht naar steeds sterkere kicks.

Hoe werkt het socialisme? | Hoe ontstond het?🎓

dinsdag 21 november 2023

De drie erren

Het was zeker mijn bedoeling om op d'r Frans van os te stemmen. Nu zitten we aan de vooravond van de verkiezingen en de peilingen maken duidelijk dat PvdA/Groen Links nu slechts een van de vier partijen is die nog in het spel zijn. Dat wil zeggen: drie rechtse partijen die scoren op migratie die samen vele keren meer stemmen hebben dan de enige linkse partij die nog leek mee te tellen.

Een paar opmerkingen. De eerste is dat ik nog steeds veel sympathie voel voor Frans, omdat hij net als ik in zijn hart voor Roda JC is. De tweede dat Frans uit Europa komt, een land waar ondanks alle blokkades en complexiteiten nog meer toekomstgerichte macht vanuit gaat dan van voorhoedeland Nederland. De derde is dat hoop vaak het meest intens is bij mensen die in een hopeloze positie zitten. Denk aan de christenen, of aan Mandela.

Daarna sla ik aan het rekenen, wat een burger, toch deel van de soeverein van ons land, wel moet doen. De burger moet het meer doen dan Maurice de Hond, en meer dan toekomstig première Yesilgöz. Zij representeren ons, en daarom moeten we niet alleen ons hart en ons belang laten spreken, maar ook onze berekende inschatting van wat het morgen gaat worden en hoe we daarop vooruitlopend kunnen bijsturen.

Als Frans het dus gaat afleggen tegen een overmacht moeten we ons als burger herdefiniëren. Misschien nog één keer een luid signaal afgeven - dus toch maar stemmen op Frans - maar daarna, zoals nu al te voorzien is, ons terugtrekken en overdenken hoe het gaat in onze wereld. Hoe kan het dat zoveel autocraten zoveel instemming krijgen? Hoe kunnen we politiek subject zijn in een wereld waarin de autocraten de overhand krijgen?

We gaan nu al de diverse opties overdenken: capitulatie, verzet, distantiëring. Mijn stem gaat naar Frans, maar daarna komt het belangrijkste: een minimum aan luciditeit nastreven. Hoe kunnen we nog burger zijn zonder in te teren op transparantie, luciditeit, wijsheid? Hoe kunnen we dansen rond de kern van onszelf als politiek volwassenen? Eerst geef ik mijn stem, daarna neem ik de afstand die nodig is om niet meer (direct of indirect) mijn steun te geven aan een Regering die Rijkdom en Ressentiment dient.



zondag 30 juli 2023

Onrustige dromen

Als de natuur verdwijnt zal ze voortbestaan in de taal. Het is daarom maar de vraag of de taal een natuurverschijnsel is. Was de natuur lange tijd de realiteit waarbinnen we leefden en stierven, dan wordt nu de taal dat. Natuur leeft dan ook nog wel, maar haar wordt het leven geschonken en genomen door de taal.

We verlaten het dorpje Zarrentin aan de noordkant. Je kunt dan een mooie Rundweg wandelen om de Kirchensee, die in verbinding staat met de grotere Schaalsee. Wat is dit gebied toch mooi rustig! We rijden in onze huurauto hiernaartoe en komen bijna geen mens tegen!

Een houten voetgangersbrug is het begin van een strook tussen beide meertjes. Als je op de brug naar beneden kijkt, krioelt het daar van de visjes in het kraakheldere water. Even daarvoor vertelde een informatiekei ons dat de strook in 1911 was aangelegd door een apotheker. Er woonden daar mensen.

Even verderop zien we restanten van trapjes en fundamenten in het moeras langs de strook. Op de beschrijving lezen we dat de bewoners in de DDR-tijd werden verplaatst naar gebied dat ver van de Duits-Duitse grens lag.

Lezen we goed dat deze verplaatsing Aktion Ungeziefer heette? Dat zal wel een cynische, ironische aanduiding van de westerse vijand geweest zijn? Ungeziefer, dat betekent toch ongedierte? Ja, wacht eens, Kafka, die beroemde eerste zin uit Die Verwandlung... Als Gregor Samsa eines Morgens aus unruhigen Träume erwachte, fand er sich in einem ungeheueren Ungeziefer verwandelt. Even uitzoeken... Ja, Ungeziefer is ongedierte, en nee, de aanduiding werd gebruikt door DDR-functionarissen.

De verplaatsing of deportatie ging in verschillende etappes in de jaren vijftig en zestig. Later heette de actie Kornblum. Hee, dat klinkt ineens weer heel vriendelijk.  Misschien dachten de politici dat dat Ungeziefer toch wel erg hard klonk.

Maar het is ook een heel vriendelijk gebied. UNESCO-Biosphärenreservat. Toch voel ik ineens een onaangenaam prikje. O ja, moeras, dus muggen. En de lucht betrekt. Gerommel, onweer! Je wordt hier ook werkelijk de hele tijd heen en weer geslingerd. Nu weer het geluid van een braamsluiper, een vogeltje dat ik niet vaak hoor.

Het is nog niet zo ver. Er is nog natuur, mooie en irritante natuur. De natuur is soms hard, Ungeziefer, en later weer vriendelijk, Kornblum. De mensen werden gedeporteerd, sorry verplaatst, maar mede daardoor is het nu een paradijs voor mens en dier.

Mijn droom blijkt dus een angstdroom, het is fijn toeven hier. Als ik ga slapen voel ik jeuk aan mijn voet. Ik trek met mijn nagels een lief teekje uit mijn vel. Hij beweegt nog even voordat ik hem vermorzel. Lekker slapen!



donderdag 20 juli 2023

Voorspellingen terugkijken

Voorspellingen zijn extra leuk achteraf. Je weet hoe het afloopt en verkneukelt je over de voorspellers die moeten zeggen of Cavendish kans maakt om de sprint te winnen. Marcel Kittel moet daar echt iets over zeggen. Hij wordt betaald en is een vriendelijk mens. Cav werd zesde.

We kijken sport te vaak vooruit. We weten ook wel dat de commentatoren de taak hebben om zelfs nu nog te zeggen dat Parijs nog ver is en dat Vingegaard altijd nog kan vallen. Terwijl ze dit zeggen zien we Vingegaard gewoon bij de eerste zes van het jagende peloton zitten, zich ogenschijnlijk van geen risico's bewust.

Daarom luidt mijn advies: kijk eens vaker terug. Je kunt eens beginnen met de Tour, zodat je voorspellingen en resultaten naast elkaar kunt leggen. Daaruit kun je concluderen dat je geen zin meer hebt in achteraf kijken, want dat is spoilen. Evengoed kun je zien dat je bevrijd bent van de stress van de onzekerheid en nu van alle details kunt genieten.

Nu we toch hier zijn: deze vlieger gaat ook op voor de Bijbel. Eeuwenlang hebben de mensen het Oude Testament gelezen vanuit de motivatie dat ze geloofden in Jezus en dat die voorspeld was. Dat geeft cachet aan de profeten. Nu kun je ze eindelijk relaxed lezen.

Gesprek met Kittel in Avondetappe

Zeg maar Petrus

Een volk van priesters zult gij heten, zegt de eerste Petrusbrief. Je kunt daarover peinzen. We zullen ook wel moeten, want je kunt je niet ...